Lợi thế kinh doanh là gì?
Lợi thế kinh doanh (Business Advantage) của một doanh nghiệp là những yếu tố giúp doanh nghiệp:
- Tạo ra lợi nhuận cao hơn trung bình ngành,
- Duy trì được vị thế cạnh tranh trong thời gian dài,
- Khó bị đối thủ sao chép hoặc thay thế.
=> Lợi thế kinh doanh bền vững là nền tảng để một công ty phát triển ổn định và gia tăng giá trị lâu dài cho cổ đông.
Khái niệm Con hào kinh tế(Moat)
MOAT (dịch nghĩa tiếng Anh là "hào kinh tế") là một thuật ngữ nổi tiếng do Warren Buffett sử dụng.
Nó mô tả khoảng cách bảo vệ giữa doanh nghiệp và đối thủ cạnh tranh — giống như một cái "hào nước" bao quanh một tòa lâu đài.
MOAT càng rộng và sâu, doanh nghiệp càng an toàn trước sự cạnh tranh.
Quan điểm Moat ở tất các thị trước khác nhau đều khá giống nhau. Ở Việt Nam cũng có một số khác biệt so với quan điểm ở các thị trường chứng khoán lớn khác, tôi có thể tập hợp lại như sau:
| Dạng MOAT | Mô tả |
|---|---|
| Thương hiệu mạnh | Người tiêu dùng trung thành, sẵn sàng trả giá cao hơn |
| Quy mô mạng lưới lớn | Nhiều chi nhánh khắp các tỉnh thành |
| Có tổ chức lớn đứng sau | Công ty con của một tập đoàn, hoặc công ty vốn Nhà nước |
| Có tài sản là bất động sản | Không tốn chi phí thuê đất, có doanh thu từ cho thuê bất động sản |
| Có tính độc quyền | Gần như không có đối thủ cạnh tranh |
| Sản phẩm khoa học, công nghệ | Công nghệ khó sao chép, có bản quyền, sản phẩm chứa nhiều chất xám |
Sau đây chúng ta sẽ phân tích kỹ hơn.
Thương hiệu mạnh
Doanh nghiệp có từ lâu đời, úy tín, sản phẩm tốt, nhiều người dân biết đến và tin tưởng nhiều người sẵn sàng bỏ nhiều tiền hơn để mua nó hay dùng nó như các Ngân hàng Quốc doanh, Hòa Phát, Vinamilk,...
Các công ty này có lợi thế kinh doanh vững chắc qua thời gian dài xây dựng bằng lòng tin, chất lượng, lượng khách hàng trung thành, không bị phá vỡ trong một sớm một chiều.
Thường là các doanh nghiệp top trên, sẽ giữ được giá cổ phiếu tăng trưởng ổn định, thanh khoản cao, nhưng khó tăng trưởng đột biến.
Tôi đánh giá, Hào kinh tế này không được mạnh trong thế giới thay đổi liên tục như hiện nay.
Quy mô mạng lưới lớn
Khi quy mô mạng lưới lớn, doanh nghiệp có thể sản xuất hàng loạt nên giá sản phẩm có thể thấp hơn các đối thủ nhỏ như sữa, thép,...
Quy mô mạng lưới lớn giúp giảm chi phí(xây dựng, nhập hàng, bán hàng, quảng cáo,...) trên lượng khách hàng.
Quy mô mạng lưới mạnh cũng tăng uy tín doanh nghiệp đối với khách hàng hay cả các nhà đầu tư.
Công ty có mạng lưới lớn cũng thường là các công ty top đầu có vốn hóa lớn như ngân hàng, viễn thông(FOX, Viettel), bán lẻ(MWG, FRT). Các công ty này thường khó bị đánh bại vì mất rất nhiều thời gian và vốn để xây dựng mạng lưới.
Có tổ chức lớn đứng sau
Tổ chức lớn ở đây có thể là Nhà nước hoặc Tập đoàn mẹ.
Tổ chức Nhà nước có thể gọi là các công ty có vốn sở hữu Nhà nước như Vietcombank, BID, Vietin Bank, Tập đoàn dầu khí,...
Các công ty có vốn Nhà nước được ưu tiên khá nhiều về nguồn vốn, tài nguyên, đất đai(Bất động sản), ngay cả thủ tục cũng sẽ thông thoáng hơn các công ty tư nhân.
Vì là công ty có vốn Nhà nước nên tôi vẫn thấy sự trì trệ, chậm đổi mới hơn so với các công ty tư nhân. Ví dụ, Vietcombank muốn chia cổ tức hay tăng vốn thì phải chờ Quốc hội thông qua. Văn hóa nể nang cấp trên, làm việc theo mệnh lệnh cũng làm mất đi tính linh hoạt của kinh tế thị trường.
Các công ty con có tập đoàn mẹ đứng sau cũng là sự hỗ trợ tốt về nguồn vốn, khách hàng sẵn có từ tập đoàn mẹ. Bảng ví dụ sau là các công ty con của tập đoàn/công ty mẹ:
| Công ty con | Công ty/Tập đoàn mẹ |
| ORS | TPB-Ngân hàng Tiên phong |
| MBS | MBB-Ngân hàng Quân đội |
| FTS, FRT, FOC, FOX | Tập đoàn FPT |
| GAS, POW, BSR | Tập đoàn dầu khí |
| VTP, VGI, CTR, VTK | Tập đoàn Viettel |
| VHM, VRE | Tập đoàn Vingroup |
Có tài sản là bất động sản
Ở Việt Nam, chi phí để thuê bất động sản vẫn khá lớn so với doanh thu của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp vừa không tốn chi phí thuê bất động sản mà có bất động sản để cho thuê nữa thì doanh nghiệp đó có lợi thế khá mạnh.
Đây thường là các doanh nghiệp Quốc doanh sau khi được cổ phần hóa vẫn đang nắm giữ nhiều bất động sản mà không cần phải đi thuê như Vietcombank, Vietinbank, MBB, Tập đoàn dầu khí,... Trong khi đó, nhiều ngân hàng tư nhân phải tốn nhiều chi phí để đi thuê hay mua mới các bất động sản cho riêng mình.
Các công ty có sở hữu các loại bất động sản khác như nhà máy, cảng biển, cửa khẩu cũng có lợi thế vững chắc này. Ví dụ một số công ty may MSH, HTG có lượng nhà máy may có sẵn, họ không phải tốn chi phí trả tiền thuê cơ sở sản xuất, ngoại trừ thuế đất, nhưng thuế đất lâu dài thường rất rẻ.
Có tính độc quyền
Có một số ngành vẫn mang tính độc quyền cao ở Việt Nam vì một vài lý do như an ninh, khai thác tài nguyên-khoáng sản. Nên một số ngành có lợi thế này gần như sẽ không có đối thủ cạnh tranh và chỉ cần doanh nghiệp đó quản lý tốt thì chắc chắn có lợi nhuận và giá cổ phiếu sẽ luôn đi lên. Lượng doanh nghiệp có tính độc quyền như tôi thấy hiện không nhiều như:
Hàng không: Về lý do an ninh phức tạp của ngành hàng không, thì gần như Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam(ACV) đang độc quyền quản lý toàn bộ các sân bay lớn của Việt Nam.
Đường sắt: Ngành đường sắt hiện vẫn khai thác độc quyền bởi Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam. Vài chục năm năm nay, ngành này vẫn không có thể một đối thủ mới.
Khai thác tài nguyên: Theo luật Việt Nam thì Nhà nước độc quyền khai thác tài nguyên. Thì gần như các Tập đoàn như Tập đoàn Dầu Khí, Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam,... đang độc quyền khai thác những tài nguyên này. Chỉ cần quản lý tốt thì các công ty trong hệ sinh thái dễ dàng có tăng trường và lợi nhuận vì gần như không phải cạnh tranh với các đối thủ nào.
Sản phẩm khoa học, công nghệ
Bất động sản, tài nguyên thiên nhiên, nguồn hỗ trợ có thể là hữu hạn nhưng tính sáng tạo của con người là vô hạn. Để một doanh nghiệp phát triển lâu dài và vô tận thì doanh nghiệp đó luôn luôn phải có sản phẩm sáng tạo, mang tính khoa học-công nghệ cao.
Xu hướng không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. Nếu doanh nghiệp không chịu thay đổi, có sản phẩm mang tính khác biệt thì trước sau doanh nghiệp đó cũng đạt đến giới hạn và bị đào thải cho dù có những lợi thế tốt như đã từng thấy ở Nokia, Yahoo,...
Một thuốc trị ung thư mới, một vắc xin mới, một robot tăng năng suất mới, một thiết bị viễn thông mới,... luôn luôn là một "hào" kinh tế vững chắc bảo vệ công ty. Những con hào đó luôn bị các đối thủ khác cạnh tấn công làm nó yếu đi trong vòng vài năm tùy vào độ sau của con hào. Khi đó doanh nghiệp cần xây một con hào mới tốt hơn, chắc hơn đó chính là một sản phẩm khoa học-công nghệ mới.
Hiện tại tôi đánh giá, chứng khoán Việt Nam vẫn thiếu rất nhiều công ty có tính công nghệ cao ngay cả FPT công ty công nghệ hàng đầu tôi vẫn chưa thấy một sản phẩm nào mang tính công nghệ cao được ứng dụng phổ biến. Thứ chúng ta mong muốn vẫn là các công ty sản xuất được các sản phẩm có tính công nghệ cao như điện thoại, tivi, máy tính, ô tô, máy bay...
Vì thế, các công ty có lợi thế trên trong chứng khoán Việt Nam khá ít để chọn lựa, còn những công ty có tính công nghệ cao lại không được niêm yết trên sàn chứng khoán(cũng không nhiều) như Viettel, VNPT, Mobifone.